Evet, bir bardak kahve süresince işim gücüm yok, daha önceden söz verdiğim rehberlerden birini daha şey'ettirivereyim.
Forumun yıllanmış SS'çileri için boşa zaman kaybı olabilir ama özellikle 156 SS'lerin epeyce ucuzlamasıyla yeni kullanıcılar aramıza katılıyor, onlara yararı olur. Gerçi yıllanmış SS'çiler de Selespeed'i kaldırmak başlığına bir baksın.
Bu günün konusu "Selespeed nasıl kullanılır?". Bu konuda Selespeed kullanımı ve sağlıklı bir Selespeed'den ne tepkiler almanızın normal olduğunu paylaşacağım. Normal kullanım dışında, yeni bir SS almak için denerken de faydası olur diye umuyorum. Yazacaklarım 2003 model, ikinci nesil Selespeed robotlu 156'da geçerli. 147 ve GT de üç aşağı beş yukarı böyle çalışır. Birinci nesil robotlar biraz daha farklı olabilir ama prensip olarak aynıdır.
Yine bu yazıda tam durmadan geriye takmak, el freni çekip gazlamak gibi mevzulara girmeyeceğim. Gerek var mı zaten?
Öncelikle Selespeed'e şu bakış açısının çok işe yaradığını gördüm: Selespeed, yanınızda iyi bir şoförün sizin adınıza debriyaja basıp vites değiştirdiği
bir tür manuel şanzımandır. Dolayısıyla gazı kalkıştan sürüşe manuel arabada kullandığınız gibi kullanmalısınız. Bunu aklınızda tutarsanız işin büyük kısmını çözersiniz.
Selespeed'i çalıştırmakSelespeed'li bir aracın sol ön kapısını açtığınızda pompa motoru devreye girer ve siz kontağı açana kadar genelde yeterli basınç sağlar. Kontağı açıp, elbette kontrol ışıklarının sönmesini bekledikten sonra, ayağınız frendeyken marşa bastığınız zaman vites boşa geçer ve araba çalışır. Zaten manuel şanzımanda da böyle yapacaktınız; arabayı boşa alıp marşa basacaktınız. Burada frene basma şartının sebebi, Selespeed'in yanlışlıkla marşa basıp birilerini ezmemenizi bilmesi için bir yöntem olması.
Sonra yine frene basıp birinci veya geri vitese takıyorsunuz ve arabayı yerinden kaldırıyorsunuz.
Selespeed'i kaldırmakKullanıcıların en çok zorlandığı yerlerden biri budur. Buradaki anahtar kelime yine manuel şanzıman kullanır gibi kullanmak. Manuel şanzımanda debriyajı kavrama noktasına kadar çekip hafifçe gaza basarak ilerleyecektiniz.
Selespeed sizin gitme isteğinizi gaz pedalı konumuna göre algılar. Siz gaza bastığınız zaman hareket etmek istediğinizi anlar ve baskı balatayı kavrama noktasına kadar getirip hazırlığını yapar. Aynı manuel vitesteki gibi, kavrama noktasına gelmesine fırsat vermeden gaza basmaya devam ederseniz zıplayarak ani bir kalkış yapabilir.
Gaza hafif dokunduğunuz zaman kavrama noktasına gelmesi çok belirgin bir histir. İşte burada yapmanız gereken, araba hareket etme eğilimine girmişse ayağınızı kısa süre bekletmek, girmemişse de çok çok az daha gaz verip yine orada beklemek. Söylediğim ve bu yazıda defalarca da söyleyeceğim gibi, manuelde de böyle yapacaktınız.
Pek kimsenin bilmediği bir şey ise, Selespeed'de gaz pedalı hareketlerinizin
kararlı olmasının önemidir. Selespeed sizin gaz pedalına basma hızınız, gaz pedal konumu gibi bilgileri inceleyerek, baskı balatayı ne kadar hızlı kapatması gerektiğini hesaplayıp bir tablo (tork aktarım tablosu) çıkarır. Eğer bu tablo seçildiği anda gaz pedalını farklı bir profilde kullanmaya kalkarsanız Selespeed'in yeni bir tablo hesaplaması gerekir. Çoğu kullanıcının özellikle park manevralarında zıplaya zıplaya parketmesinin sebebi budur. Anlık olarak gaza fazla basarlar, tam SS buna uygun tabloyu hesaplayıp profili seçtiğinde aniden gazı keserler, hop yeni tablo ve yeni profil, o anda tekrar gaz, aaa, yeni tablo, yeni profil...
Başta söylediğim, yanınızda birisi var ve debriyaja basıp vites değiştiriyor gibi düşünün. Arkadaşınız sizin gaza nasıl bastığını da anlıyor olsun. Siz gaza bastınız, arkadaşınız kavrama noktasına geldi, bıraktı bırakacak hop siz gazı bıraktınız. Küfreder.
Selespeed en azından sadece zıplıyor.
Elbette Selespeed'le hata yapıp gaza fazla basmış olabilirsiniz ve güvenlik için gazı bırakmanız gerekir. Aldırmayın, bir sonrakinde doğru basarsınız olur biter.
Selespeed'i RAMPADA kaldırmakHill Holder'ı olmayan Selespeed'le rampada kalmak çoğu kullanıcının kabusudur. Alayı boşa korkuyor.
Selespeed rampa yukarı kalkma işini manuel şanzımandaki sizden çok daha iyi yapar. Kavramanın gaz pedalı konumuna göre hesaplandığını hatırlayın ve ayağınızı frenden çeker çekmez gazın üzerine koyun. Bir önceki "Selespeed'i kaldırma" başlığında bahsettiğim şekilde gaza az bir miktar basın. Anında kavramaya hazırlanır ve yarım debriyajda bekler. Pedala hafif daha fazla basın. Hop. Hareket ediyorsunuz.
Ayağınızı frenden çekmenizle gaza basmanız arasında geçen sürede arabanın çok kayacağı dik rampada ne yapacaksınız? El freni pek çok sürücü için en kolay seçenek. Ama Selespeed'in bir güzelliği, frene bassanız da kavrama yapabilmesidir. Emekliye ayırdığınız sol ayağınızı fren pedalına koyun. Debriyajı filan yok nasıl olsa. Sağ ayağınızla gaza dokunun ki kavramayı yakalasın. Sol ayağınızı frenden çekin ve gaza biraz daha basıp devam edin.
Selespeed'de vites değişimleri Ayağını gazdan çekme!Bu konuyu birinci-ikinci vites geçişleri ve sonrası olarak ikiye ayırabilirsiniz. Selespeed'in birinci vitesi manuellere göre daha yüksek oranlıdır. Geri kalan oranlar ise birebir aynıdır. Dolayısıyla manuele göre birinci ve ikinci vitesler arasında daha geniş bir boşluk var.
Bu yüzden genelde birinci vitesten ikinci vitese geçişte kullanıcılar sarsıntı hisseder. Selespeed'e bırakırsanız bu sarsıntıyı azaltmak için birinci viteste orta devirleri bekleyecek ve geçeceği (ikinci) vitesteki motor devriyle tekerlek hızının daha uyumlu olmasını sağlamaya çalışacaktır.
Bu sarsıntıya karşı alabileceğiniz en iyi önlem tıpkı kaldırıkenki gibi gaz pedalına düzgün ve kararlı şekilde basmak. Çok fazla basarsanız "spor" kullanım istediğinizi düşünüp performansa yönelik geçişlere başlayabilir, her geçişte sırtınıza tekmeyi yersiniz. Gaza basıp refleks olarak vites değişimi için gazı bırakırsanız yeni tablo hesaplaması gerekir, bu arada yine sırtınıza tekmeyi yersiniz (bu sefer küt sesiyle). Kararlı olmazsanız Selespeed'i de yanıltırsınız.
Vites değişimlerindeki altın tavsiye ise değişim sırasında
ayağınızı gazdan çekmemek ve daha fazla da basmamak. Korkmayın, Selespeed bir kere vites değiştirmeye karar verdiyse gazı kökleseniz de devir çeviremezsiniz çünkü vites değişiminden hemen önce gaz kelebeği kontrolünü sizden alır, torku düşürür, vites değişiminden hemen sonra da kontrolü size iade edip kaldığı yerden tork üretmeye devam eder. Eğer tam vites değişimi sırasında gaz pedalı konumunu değiştirirseniz ne olur? Önceki paragraflardaki tablolar vardı ya. Hah, o olur işte.
Burada iki paragraflık mola verelim. Selespeed'in vites geçişleri normalde 0.7 saniye civarı sürer. Eğer 5000 devrin yukarısındaysanız VE gaz pedalına %60'tan fazla basıyorsanız süre bir miktar kısalır. Bu süre Selespeed'in hızlı vites değiştirmeyi becerememesinden değil, baskı balata ve aktarmayı korumak istemesinden kaynaklanan bir ayardır. Aynı sistem GTA Selespeed'de, Ferrari 355F1'de, F430'da ve BMW SMG'de de kullanılmaktadır ve Ferrari için 150 milisaniye, BMW için 65 milisaniye gibi sürelere kadar düşebilir. Selespeed dahil tüm bunların atası olan Ferrari F1 yarış arabaları ise 15 milisaniyede vites değiştirebilir. Ancak bu araçlar daha yüksek dayanımlı, çok daha pahalı aktarma organlarına sahiptirler ve buna rağmen aynı tarzda kullanımda normal bir Selespeed'den çok daha önce ağır bakıma girmek zorunda kalırlar.
Yani Selespeed kötü tasarlanmış bir robotize manuel değildir. Ayrıca DSG'nin aksine Selespeed'de tüm vites değişimleri aynı süreyi alır. DSG'de yavaşlarken birden hızlanmaya karar verirseniz sırf şanzımanın hazırlanması 1 saniyenin üzerinde sürebilir.
Vites düşme işlerine gelelim. Selespeed'in vites değişiminde en çok kafasını karıştıran şey kullanıcının SS'le aynı anda müdahale etmesidir. Piyasada "Elle vites atma kafası karışır" dedikleri de bu. Selespeed bir vites düşmeye karar verdiği anda siz de vites düşmeye kalkarsanız iki vites birden düşer. Bu davranışı vites yükseltirken göstermez; vites yükseltirken aynı anda siz de yükseltmeye basarsanız normal kullanımda anlamsız olacağı için sizin komutunuzu gözardı eder. Ancak gerçek hayatta iki vites düşmek çok da anlamsız değildir ve en önemlisi; yolu gören sizsiniz, Selespeed değil.
Dolayısıyla Selespeed "vardır bi' bildiği" der ve hem kendi vites düşme işini sürdürür, hem de sizin komutunuzu yerine getirir.
Öyle olursa ne olur? Bu genelde erken gaza bastığınızda başınıza gelir. Diyelim ki üçüncü viteste, çok düşük devirdesiniz ve önünüzdeki yavaş aracı sollamak için vites düşürüp gaza basacaksınız. Eğer gaza basma işini saniyenin onda bir bile erken başlatırsanız devriniz düşük olduğu için Selespeed hızlanmanıza daha uygun olan ikinci vitesi seçmeyi başlatır. O anda siz de vites düşme komutunu gönderdiğiniz için, "bir bildiği vardır" düsturuyla hareket edip birinci vitese geçiverir, hem de aragazı vererek! Bu ilk başıma geldiğinde eşim yanımdaydı, "Arabaya bak, önünde yavaş gidince kendi kendine atar yapıyor" dedi.
Bu arada evet, Selespeed birinci vitesin yelpazesine uygun her hızda birinci vitese geçebilir. Ayrıca tüm vites düşmelerde boşa alınca az ya da çok "aragazı" verip baskı balatayı kapatır. Şöyle işler; siz vites düşme komutunu verdiğinizde baskı balatayı ayırır ve tam bu anda hedef viteste, bulunduğunuz hızda motor devrinin kaç bin rpm olması gerektiğini hesaplar. Motoru o devre çıkarıp baskı balatayı bırakır. Böylece hem aktarma organlarına zarar vermemiş olur, hem de arabanın aniden öne yığılıp arkasını bırakmasını engeller. Yanlışlıkla yaptığınız aşırı vites düşmelerin aktarma organlarına bir zararı yoktur, buna birinci vites de dahil. Zaten şanzımanı dağıtacak bir vitesi de seçemezsiniz; 5. viteste 120'yle giderken birinci vitese geçme komutu verirseniz Selespeed herhangi bir motor devrinde birinci viteste o hızda olamayacağını hesaplar, "salak mısın?" der ve sizin istediğiniz birinci vitese değil, kendi uygun gördüğü en düşük vitese geçer.
Durma ve parketmeSelespeed'de bir "Park" konumu yoktur. Durup kontağı kapattığınız zaman, zaten yeterince yavaşladığında birinci vitese geçmiş olur ve kontağı kapattığınızda da birinci viteste kalır. Ya da geri geri park ettiyseniz geri viteste. El frenini çekip arabadan inin. Bir şey yapmanıza gerek yok. Ha, yokuşta filan parkettiyseniz yokuşun yönüne göre geriye takabilirsiniz mesela. Manuel şanzımandır demiş miydim?
Bu önerilere uygun kullanırsanız büyük oranda rahat bir Selespeed kullanımınız olur. Bu durumlarda vereceği tepkilerdeki değişikliklerde bakım ihtiyacı olabileceğini gözönünde tutun. Mesela vites değişim süreleri uzamışsa çoğu zaman bu sensörlere işaret eder (çünkü sensör bilgilerinde tutarsızlık algıladığında kendini korumak için güvenli moda geçer). Kalkış ve değişimler küt-küt diye oluyorsa baskı balata itici ayarı yapılması gerekiyor olabilir. Hareket halinde kendiliğinden boşa atıyorsa kesin bir sorun vardır çünkü Selespeed'in normal çalışmasında hareket halinde boşa atmak diye bir şey yoktur. Arıza ihtimali gördüğünde kendinizi yol kenarına atabilmeniz için zaman tanımak ve gerekiyorsa arabayı çekebilmenizi, rölantide motoru çalıştırabilmenizi sağlamak için güvenlik nedeniyle boşa atar.
Biraz sıkıldınız ama umarım yararlı bir yazı olur.
13 Nisan 2013, 19:01:20
